Φίλοι καλωσορίσατε




Καλωσήρθατε στο blog
Ιστορία Κατεύθυνσης, μια σελίδα όπου επιχειρώ να καταχωρίζω οργανωμένα το υλικό που χρησιμοποιώ διδάσκοντας το μάθημα της Ιστορίας (Θεωρητικής κατεύθυνσης/ Προσανατολισμού) στην Τρίτη Τάξη του Λυκείου.

4.Η Εθνοσυνέλευση του 1862-1864




Οι σημειώσεις του μαθήματος



4. Η Εθνοσυνέλευση του 1862-1864
Οι επαναστάτες προκήρυξαν εκλογές αντιπροσώπων για Εθνοσυνέλευση, η οποία θα ψήφιζε νέο σύνταγμα.15 Οι εκλογές έγιναν το Νοέμβριο του 1862. Η πλειονότητα των αντιπροσώπων ποτ εκλέχθηκαν προερχόταν από τοπικά ψηφοδέλτια χωρίς κομματικές παρεμβάσεις. Αυτό είναι μία ακόμη απόδειξη ότι τα «ξενικά» κόμματα είχαν χρεοκοπήσει. Μέσα στην εθνοσυνέλευση συγκροτήθηκαν οι πυρήνες των δύο μεγάλων παρατάξεων, των πεδινών και των ορεινών, όπως ονομάστηκαν.
Οι πεδινοί είχαν ως ηγέτη τον Δημήτριο Βούλγαρη, ο οποίος υπονόμευε τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς. Με παρεμβάσεις στο στρατό επιχείρησε τη δημιουργία σώματος «πραιτωριανών»* για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία.
15. Ψήφισμα του Έθνους
Τα δεινά της Πατρίδος έπαυσαν. Άπασαι αι επαρχίαι και η πρωτεύουσα συνενωθεί- σαι μετά του στρατού έθεσαν τέρμα εις αυτά. Ως κοινή δε έκφρασις του Ελληνικού Έθνους ολοκλήρου κηρύττεται και ψηφίζεται:
Η βασιλεία του Όθωνος καταργείται. Προσωρινή κυβέρνησις συνιστάται όπως κυβερνήση το κράτος μέχρι συγκαλέσεως της Εθνικής συνελεύσεως, συγκειμένη εκ των εξής πολιτών: Δημητρίου Βούλγαρη Προέδρου, Κωνσταντίνου Κανάρη, Βενιζέλου Ρούφου. Εθνική Συντακτική Συνέλευσις καλείται αμέσως προς σύνταξιν της Πολιτείας και εκλογήν ηγεμόνος.
Ζήτω το Έθνος! Ζήτω η Πατρίς!
Εγένετο εις Αθήνας εν έτει σωτηρίω 1862 και μηνί Οκτωβρίω τη δεκάτη αυτού.
Νικόλαος Μοσχονάς: ΙΕΕ, ΙΓ',σ. 220.
Εμπόδιο στις επιδιώξεις του στάθηκαν πολιτικές ομάδες και θεσμοί. Ο Βούλγαρης έβρισκε οπαδούς ανάμεσα σ' εκείνους που είχαν διοριστεί παράνομα στο στρατό ή στο δημόσιο, και φοβούνταν μη χάσουν τη θέση τους σε περίπτωση επικράτησης συνθηκών κοινοβουλευτικής νομιμότητας, σε άνεργους πτυχιούχους και στους μικροκαλλιεργητές. Οι ορεινοί απαρτίστηκαν από διάφορες ομάδες (υπό τον Δ. Γρίβα και τον με κοινό στόχο την αντίσταση στην πολιτική των πεδινών. Βρήκαν υποστηρικτές μεταξύ των μικροκαλλιεργητών, των κτηνοτρόφων, των εμπόρων και των πλοιοκτητών. Ο λαός συμμετείχε ενεργά στη συγκρότηση αυτών των δύο παρατάξεων. Μικρότερη απήχηση είχαν άλλοι πολιτικοί σχηματισμοί: Το Εθνικόν Κομιτάτον, υπό τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, που υποστήριζε την ανάπτυξη του κοινοβουλευτισμού και τον εκσυγχρονισμό της χώρας, οικονομική ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και στο στρατό, πολιτισμική εξάπλωση στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Οι Εκλεκτικοί ήταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών, με μετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις.
εικόνα
Ο βασιλιάς Γεώργιος Α ', διέθετε πολιτικό αισθητήριο και ήξερε να προσαρμόζεται στις αλλαγές των καιρών. Πορτρέτο από τα τελευταία χρόνια της ζωής τον. (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
16. Από το σύνταγμα του 1864:
Άρθρον 10. Οι Έλληνες έχουσι το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ησύχως και αόπλως: μόνον εις τας δημοσίας συναθροίσεις δύναται να παρίσταται η Αστυνομία. Αι εν υπαίθρω συναθροίσεις δύνανται να απαγορευθώσιν, αν ως εκ τούτων επίκηται κίνδυνος εις την δημοσίαν ασφάλειαν.
      Άρθρον 14. Έκαστος δύναται να δημοσιεύει προφορικώς, εγγράφως και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρών τους νόμους του Κράτους. Ο τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία ως και παν άλλο προληπτικόν μέτρον απαγορεύονται...
      Άρθρον 21. Απασαι αι εξουσίαι πηγάζουσιν εκ του Έθνους, ενεργούνται δε καθ' ον τρόπον ορίζει το Σύνταγμα.
      Άρθρον 22. Η νομοθετική εξουσία ενεργείται υπό του Βασιλέως και της Βουλής.
      Άρθρον 27. Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε δια των παρ' αυτού διοριζομένων υπευθύνων υπουργών.
      Άρθρον 28. Η δικαστική εξουσία ενεργείται δια των δικαστηρίων, αι δε δικαστικοί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως.
     Αλέξανδρος Σβώλος, Τα ελληνικά Συντάγματα 1822-1972, σ. 129-131.
Μέσα σε συνθήκες κυβερνητικής αστάθειας και εμφυλίου πολέμου, η Εθνοσυνέλευση χρειάστηκε δύο ολόκληρα χρόνια για να φτάσει στην ψήφιση συντάγματος16. Ως πολίτευμα ορίστηκε η βασιλευομένη δημοκρατία αντί της μέχρι τότε συνταγματικής μοναρχίας. Κατοχυρώθηκαν μεταξύ άλλων η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, η άμεση, μυστική και καθολική (για τον ανδρικό πληθυσμό) ψήφος με σφαιρίδια*, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, η οποία άνοιγε το δρόμο για την ελεύθερη συγκρότηση κομμάτων. Τα κόμματα θεωρήθηκαν απαραίτητα για την έκφραση της βούλησης της κοινής γνώμης, με το επιχείρημα ότι η εναλλακτική λύση είναι οι συνωμοτικοί κύκλοι ή οι βιαιοπραγίες.
Παρά την έντονη αντίδραση του βασιλιά Γεωργίου Α', η Εθνοσυνέλευση επέβαλε την αρχή να προέρχεται η κυβέρνηση από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αυτό που δεν ορίστηκε με σαφήνεια, διότι θεωρήθηκε αυτονόητο, ήταν ότι ο βασιλιάς όφειλε να δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης σε βουλευτή του κόμματος που είχε την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής. ήταν ότι ο βασιλιάς όφειλε να δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης σε βουλευτή του κόμματος που είχε την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής. Ο Γεώργιος εκμεταλλεύτηκε αυτήν την ασάφεια, για να διορίζει κυβερνήσεις της αρεσκείας του, μέχρι την ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης το 1875.
Η ιδέα ανήκε στον νέο τότε πολιτικό Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος υποστήριξε δημόσια ότι μόνη λύση στο πρόβλημα της πολιτικής αστάθειας ήταν η συγκρότηση δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας, σύμφωνα με το πρότυπο της Αγγλίας. Για να καταστεί αυτό δυνατόν, έπρεπε ο βασιλιάς να αναθέτει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης μόνο σε πολιτικό ο οποίος σαφώς είχε τη «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των βουλευτών. Αυτό θα στερούσε από τα κόμματα μειοψηφίας τη δυνατότητα να σχηματίζουν κυβέρνηση, θα τα ωθούσε σε συνένωση με τα μεγάλα και θα είχε ως αποτέλεσμα σταθερότερες κυβερνήσεις πλειοψηφίας. Ο βασιλιάς, υπό την πίεση της αντιπολίτευσης και του επαναστατικού αναβρασμού του λαού, υιοθέτησε τελικά την άποψη του Τρικούπη, η οποία αποτελεί τομή στην πολιτική ιστορία της χώρας, καθώς οδήγησε σε μεταβολή του πολιτικού τοπίου17.
17. Βασιλικός λόγος στη Βουλή, 11 Αυγούστου 1875.
«Όπως πλήρης υπήρξεν ο προς τα δικαιώματα του λαού περί την εκλογήν των βουλευτών σεβασμός της κυβερνήσεώς μου, ούτως ενδελεχής θέλει είσθαι η παρ' εμού αναγνώρισις των από του γράμματος και του πνεύματος του συντάγματος στηριζομένων προνομιών των εκλεκτών του Έθνους. Αι προνομίαι αύται της Βουλής ανταποκρίνονται προς καθήκοντα επιβαλλόμενα εις αυτήν. Απαιτών ως απαραίτητον προσόν των καλουμένων παρ' εμού εις την κυβέρνησιν του τόπου την δεδηλωμένην προς αυτούς εμπιστοσύνην της πλειονοψηφίας των αντιπροσώπων του Έθνους, απεκδέχομαι ίνα η Βουλή καθιστά εφικτήν την ύπαρξιν του προσόντος τούτου, ου άνευ αποβαίνει αδύνατος η εναρμόνιος λειτουργία του πολιτεύματος.»
Γρηγόριος Δαφνής: ΙΕΕ, ΙΓ',σ. 295.

Οι εικόνες του μαθήματος

Δ. Βούλγαρης

Ηγέτης των Πεδινών



Δ. Γρίβας - Κ. Κανάρης

Ηγέτες των Ορεινών




Επαμεινώνδας Δεληγιώργης
Εθνικόν Κομιτάτον



Γεώργιος Α΄





ΠΗΓΕΣ


1.Αρχή της δεδηλωμένης

Με βάση τις πληροφορίες από το σχολικό σας εγχειρίδιο και τα ακόλουθα κείμενα να διευκρινίσετε το όρο «αρχή της δεδηλωμένης», να δείξετε κάτω από ποιες συνθήκες καθιερώθηκε και τη σημασία του στην πολιτική ιστορία της χώρας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια


Α. Η αρχή της δεδηλωμένης είναι όρος του Συνταγματικού Δικαίου και ορίζει ότι η κυβέρνηση οφείλει να έχει τη «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της Βουλής. Σύμφωνα με την αρχή αυτή η κυβέρνηση οφείλει να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, ενώ η τελευταία διατηρεί το δικαίωμά της να άρει την εμπιστοσύνη της υπό προϋποθέσεις με ψήφο δυσπιστίας ύστερα από πρόταση μομφής. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η δημοκρατική νομιμοποίηση της κυβέρνησης, η οποία συνήθως, σε αντίθεση με το Κοινοβούλιο, δεν εκλέγεται απευθείας από τον λαό, αλλά διορίζεται από τον ανώτατο άρχοντα της χώρας.
Στην Ελλάδα η αρχή της δεδηλωμένης καθιερώθηκε άτυπα το 1875 . Ως τότε ίσχυε η λεγόμενη «θεωρία του κηπουρού»: ο Βασιλιάς μπορούσε να διορίσει πρωθυπουργό όποιον ήθελε, ακόμα και τον κηπουρό του. Αιτία για την καθιέρωση της αρχής της δεδηλωμένης ήταν άρθρο του Χαριλάου Τρικούπη στην εφημερίδα «Καιροί» της 29.6.1874 με τον τίτλο «Τίς πταίει», στο οποίο κατηγορούσε τον βασιλιά Γεώργιο Α’ ότι εφάρμοζε καθεστώς απόλυτης μοναρχίας , επειδή διόριζε κατά βούλησιν πρωθυπουργούς από τα κόμματα της μειοψηφίας χωρίς να λαμβάνει υπ’όψιν του τα αποτελέσματα των εκάστοτε βουλευτικών εκλογών. Ο Γεώργιος ο Α’ δεσμεύτηκε τον Αύγουστο του 1875 στον λόγο του Θρόνου ενώπιον του Κοινοβουλίου ότι θα διόριζε στο εξής μόνο πρωθυπουργούς που θα απολάμβαναν την εμπιστοσύνη της Βουλής.



Β. Τον Ιούλιο του 1874 , ο Χαρίλαος Τρικούπης αρθρογραφούσε βίαια κατά του Γεωργίου, υποστηρίζοντας ότι ο Γεώργιος κυβερνούσε προσωπικά με διάφορες κυβερνήσεις μειοψηφίας της αρεσκείας του και η βασιλική εύνοια ήταν το απαραίτητο προσόν για την εξασφάλιση της εξουσίας. Ο Τρικούπης πρότεινε την καθιέρωση της Αρχής της Δεδηλωμένης , δηλαδή της αρχής εκείνης όπου ο Βασιλιάς διορίζει πρωθυπουργούς μόνον όσους διέθεταν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία δηλ. είχαν λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή.
Η μεγάλη ευελιξία του Γεωργίου φάνηκε από τον τρόπο που αντέδρασε στην επίθεση. Μετά από μια παρατεταμένη κρίση λόγω αποκαλύψεων για δωροδοκίες υπουργών, κάλεσε τον Τρικούπη και έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και διακήρυξε την πρόθεσή του να εφαρμόζει την Αρχή της Δεδηλωμένης.
Πηγή : http://el.wikipedia.org/wiki

2.Το σύνταγμα του 1864


Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τα στοιχεία των παραθεμάτων να δείξετε τις καινοτομίες του συντάγματος του 1864 και τις συνθήκες που οδήγησαν την εθνοσυνέλευση στη λήψη τους.


1.Το “Ψήφισμα του Έθνους“, το οποίο εξεδόθη στις 11 Οκτωβρίου 1862, κατήργησε τη βασιλεία του Όθωνα και προχώρησε στη σύσταση προσωρινής κυβέρνησης έως τη σύγκληση Εθνικής Συνέλευσης. Το ψήφισμα, βέβαια, δεν καταργούσε το θεσμό της βασιλείας, αλλά τη συγκεκριμένη βασιλεία του Όθωνα και τη δυναστεία. Με το ψήφισμα αυτό έγινε σαφές ότι το “έθνος” αποτελούσε φορέα της αλλαγής και σηματοδοτήθηκε με αυτόν τον τρόπο το πέρασμα από τη μοναρχική στη δημοκρατική αρχή, την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας.
Στις 10 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς συνήλθε σε συνεδρίαση η Εθνική Συνέλευση, η οποία στεγάστηκε στη λεγόμενη “Παράγκα“, πίσω από στο κτίριο της πυρπολημένης Βουλής. Στη Συνέλευση έλαβαν μέρος οι Επτανήσιοι πληρεξούσιοι, εγκανιάζοντας έτσι την πρόσφατη ένωση με την Ελλάδα. Η Συνέλευση αναγόρευσε παμψηφεί τον πρίγκηπα της Δανίας Γεώργιο, βασιλιά των Ελλήνων.
Το σύνταγμα του 1864 υπήρξε το μακροβιότερο σύνταγμα της ελληνικής ιστορίας και αποτέλεσε τον κορμό του επόμενων συνταγμάτων (1911 και 1952). Καθιέρωσε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας εφόσον όρισε ότι “άπασαι αι εξουσίαι πηγάζουν εκ του Έθνους, ενεργούνται δε καθ• όν τρόπον ορίζει το Σύνταγμα“. Δεύτερη σημαντική καινοτομία σε σχέση με το προηγούμενο σύνταγμα ήταν ότι καθιέρωνε ως μορφή του πολιτεύματος την βασιλευόμενη δημοκρατία. Επιπλέον κατάργησε το θεσμό της Γερουσίας ως αριστοκρατικό και βελτίωσε σημαντικά την προστασία των ατομικών ελευθεριών (πχ. το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, την ελευθερία του τύπου).
Πηγή: Η ιστοσελίδα της Βουλής http://www.fhw.gr/projects/vouli/gr/timetable/1864.html

2. … το έργο της εξεύρεσης νέου βασιλιά ανέλαβε μοιραία η Εθνοσυνέλευση, που είχε συγκληθεί. Με απόφασή της, 22 Φεβρουαρίου 1863, ανέθεσε σε επιτροπή την ανάδειξη του νέου βασιλιά. Τελικά, με παρέμβαση της αγγλικής κυβέρνησης, ο θρόνος προσφέρθηκε στο 17χρονο Δανό πρίγκιπα Γεώργιο Γκλύξμπουργκ. Την εκλογή ενέκρινε παμψηφεί η Εθνοσυνέλευση, η οποία, βάσει ψηφίσματος που υιοθέτησε στις 18 Μαρτίου 1863, αναγόρευσε το νεαρό πρίγκιπα συνταγματικό βασιλιά, με το όνομα «Γεώργιος Α΄, βασιλεύς των Ελλήνων».
Το 1863, μετά από πολύχρονες διαπραγματεύσεις, η Συνθήκη του Λονδίνου αναγνωρίζει την προσάρτηση των Επτανήσων στην Ελλάδα. Στις 3 Αυγούστου 1864, μάλιστα, οι πληρεξούσιοι της Επτανήσου έγιναν δεκτοί σε πανηγυρική συνεδρίαση της Εθνικής Συνέλευσης και άρχισαν να παίρνουν μέρος στις εργασίες της.
Παρά τις δυσκολίες αυτές, η Εθνοσυνέλευση ακολούθησε δημοκρατική διαδικασία κατά το συντακτικό της έργο. Η Εθνική Συνέλευση με δύο ψηφίσματά της κατάργησε τη Γερουσία και καθόρισε τα όρια αρμοδιοτήτων του βασιλιά. Η Συνέλευση πρόκρινε το σύστημα της μιας Βουλής (μονήρους Βουλής) τετραετούς θητείας, και έτσι η Γερουσία καταργήθηκε, αφού πολλοί την κατέκριναν ως όργανο της Μοναρχίας. Ο βασιλιάς Γεώργιος υπέγραψε στις 17 Νοεμβρίου 1864 το νέο Σύνταγμα (110 άρθρα), το οποίο ήταν επηρεασμένο από τα Συντάγματα του Βελγίου (1831) και της Δανίας (1849). Το Σύνταγμα αυτό, που έμελλε να ισχύσει, με τις αναθεωρήσεις του 1911 και του 1952, για περισσότερα από εκατό χρόνια, καθιέρωνε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το πολίτευμα της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας (βλ. ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1844-1985, ΔΙΓΚΑΒΕ ΚΩΣΤΑΣ, ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ, Αθήνα).



Η βασική του διαφορά με το προηγούμενο Σύνταγμα του 1844 συνίστατο στο ότι ο ελληνικός λαός αναγνωριζόταν πηγή και φορέας της κρατικής εξουσίας. Ο δημοκρατικός χαρακτήρας του νέου πολιτεύματος, «όπως λαμβάνει τους υπουργούς εκ των Βουλών», προέκυπτε από διατάξεις και θεσμούς που καθιερώνονταν για πρώτη φορά. Επίσης, στο άρθρον 107 οριζόταν η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος από την οποία, όμως, αποκλειόταν ο μοναρχικός θεσμός.
Το Σύνταγμα του 1864 υπήρξε το μακροβιότερο Σύνταγμα της ελληνικής ιστορίας και αποτέλεσε τον κορμό των επόμενων (1911 και 1952). Ωστόσο, το Σύνταγμα του 1864, άσχετα αν το Στέμμα και οι κυβερνήσεις της πεντηκονταετίας το παραβίαζαν συστηματικά, θεωρήθηκε για την εποχή το προοδευτικότερο της Ευρώπης στο μέσα του 19ου αιώνα.

Πηγή: Η εφημερίδα της Καλαμάτας http://www.tharrosnews.gr/index.php?id=9368&option=com_content&task=view



ΠΡΟΣΟΧΗ!
ΣΥΝΤΟΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ


«Πεδινοί»- σελ.77 ( Οι πεδινοί … στους μικροκαλλιεργητές)
«Ορεινοί»- σελ. 77 (Μέσα στην … όπως ονοµάστηκαν), (Οι ορεινοί … πλοιοκτητών)
«Εθνικόν Κοµιτάτον»- σελ. 77 (Το ΕθνικόνΚοµιτάτον…αυτοκρατορία)
«Εκλεκτικοί»- σελ . 77 (Οι Εκλεκτικοί … κυβερνήσεις)
«Σύνταγµα 1864»- σελ. 78-79(Μέσα σε συνθήκες … της Βουλής)
«Σφαιρίδιο»- Γλωσσάριο σελ. 272
«Αρχή της δεδηλωµένης»- σελ . 78-79(Παρά την έντονη … πολιτικού τοπίου )


ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Νοέμβριος 1862: [σελ. 77], εκλογές που σημαίνουν την παρακμή των ξενικών κομμάτων. Πεδινοί, ορεινοί.
1875 : [σελ. 79], αρχή δεδηλωμένης